Co to jest wypalenie zawodowe? Etapy, przyczyny, objawy i skutki wypalenia zawodowego. 

Wypalenie zawodowe

Na czym polega wypalenie zawodowe i jak się objawia? Kto jest na nie szczególnie narażony i dlaczego? Poznaj mechanizmy, przyczyny i skutki wypalenia zawodowego. Z tekstu dowiesz się także, jak zapobiegać wyczerpaniu emocjonalnemu w pracy i czy można wziąć urlop z powodu wypalenia zawodowego. Na coaching dla osób wypalonych zawodowo zapraszamy od poniedziałku do soboty.

 

 

 

Czym objawia się wypalenie zawodowe w pracy? Naucz się skutecznie mu zapobiegać!

Wypalenie zawodowe może pojawić się w każdej grupie zawodowej. Jest to stan wyczerpania emocjonalnego, fizycznego i duchowego. Osoba cierpiąca na wypalenie w pracy czuje się przepracowana, nie rozwija się zawodowo, jest niezdolna do wykonywania codziennych obowiązków.

Wypalony zawodowo – co to oznacza?

Wypalenie zawodowe (syndrom burnout) to reakcja organizmu na presję, której źródłem jest praca. Syndrom ten jest zwykle odpowiedzią na przeciążenie zawodowymi obowiązkami, zmęczenie oraz stres. Jednak może być także spowodowany zobojętnieniem, nudą, czy rutyną.

Osoby wypalone zawodowo przestają radzić sobie z codziennymi obowiązkami, tracą zaangażowanie i poczucie kontroli nad wykonywanymi czynnościami zawodowymi. Praca przestaje być dla nich satysfakcjonująca, a nowe wyzwania nie napędzają. Osoby wypalone zawodowo przestają radzić sobie z zarządzaniem własnymi emocjami, mają obniżony poziom energii i motywacji.

• Jakie są najczęstsze przyczyny wypalenia zawodowego?

• Jakie są fizyczne objawy wypalenia zawodowego?

• Jakie są psychiczne objawy wypalenia zawodowego?

• Jak zapobiegać wypaleniu i jak sobie z nim radzić?

 

Częste objawy wypalenia zawodowego

 

Sposoby zapobiegania wypaleniu zawodowemu

Psychiczne objawy wypalenia zawodowego

Nie da się ukryć, że wypalenie zawodowe jest jednym z tych zaburzeń psychicznych, które najczęściej dotykają pracowników. Twierdzenie to zostało wielokrotnie udowodnione w badaniach i ankietach przeprowadzanych w różnych miejscach pracy, wśród osób obejmujących przeróżne stanowiska. Jednym z takich badań było to zaprezentowane w raporcie „Zdrowie psychiczne w środowisku pracy” opracowanego w ramach kampanii „Zrozum. Poczuj. Działaj!” przez Pracodawców RP i Grupę ArteMis, we współpracy z Partnerem Merytorycznym Instytut One – Zdrowie i Harmonia. Według niego aż 85% respondentów zgadza się z powyższym zdaniem.

Zespół wypalenia zawodowego – objawy

Wypalenie zawodowe może zwiastować niechęć wychodzenia do pracy, poczucie osamotnienia i izolacji oraz postrzeganie życia jako ponurego i ciężkiego. Sygnałami ostrzegawczymi są także subiektywne poczucie przepracowania oraz brak chęci do działania.

Osoba wypalona zawodowo zaczyna negatywnie podchodzić do osób, z którymi pracuje. Coraz częściej cierpi na różne choroby. Objawy można zauważyć także na gruncie rodzinnym – brak cierpliwości, drażliwość i poirytowanie.

Stanowi wypalenia zawodowego towarzyszą negatywne myśli i uczucia, mogą pojawić się nawet myśli samobójcze. Osoby dotknięte wypaleniem zawodowym zaczynają odczuwać brak zadowolenia z siebie, złość, niechęć, poczucie winy, brak odwagi oraz obojętność. Wycofują się z relacji z innymi pracownikami, a także domownikami.

Pojawia się zmęczenie i wyczerpanie. Pogarszają się także relacje z klientami. Coraz częściej jednostka wypalona zawodowo przesuwa terminy spotkań, a podczas wizyt jest zdenerwowana, nie potrafi się skoncentrować na potrzebach innych, okazuje niecierpliwość w wysłuchiwaniu ich problemów. Jest cyniczna i strofuje klientów.

Inne symptomy wypalenia zawodowego to zaburzenia snu, częste drobne infekcje, bóle głowy i dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Osoba przeżywająca wypalenie zawodowe ma problemy w środowisku rodzinnym. Często jest nieobecna w miejscu pracy.

W jaki sposób jednak rozpoznać wypalenie zawodowe? Jak każde zaburzenie posiada ono zestaw objawów, które stopniowo zaczynają się ujawniać. Zaliczyć do nich możemy:

• objawy; wypalenie zawodowe - ciągłe zmęczenie pracą

 – zadania dotychczas proste i bardzo dobrze nam znane, stają się męczące i nieprzyjemne. Odkładanie ich na później skutkuje narastającym poziomem stresu związanego ze strachem o niewywiązanie się z obowiązków na czas i w dobrej jakości. Zmęczenie przynosimy z sobą do domu, przez co nie potrafimy się zrelaksować i odpocząć przed kolejnym dniem.

• objawy; wypalenie zawodowe - nieangażowanie się w życie firmy 

– jeżeli dotychczas byliśmy bardzo aktywni, udzielaliśmy się w firmie, zgłaszaliśmy swoje pomysły i propozycje, a od pewnego czasu angażowanie się w sprawy firmy nie przynosi nam satysfakcji, to może być sygnał pojawiającego się problemu z wypaleniem zawodowym,

• objawy; wypalenie zawodowe - strach przed pójściem do pracy

 – bardzo często osoby zmagające się z wypaleniem zawodowym odczuwają stres już na samą myśl o powrocie do pracy. Stres ten objawia się na różne sposoby, a nierzadko daje objawy somatyczne takie jak nudności i wymioty,

• objawy; wypalenie zawodowe - brak zainteresowania branżą 

– jeśli dotychczas twoja praca była jednocześnie twoją pasją, a teraz już w ogóle cię nie cieszy, może to oznaczać, że grozi ci wypalenie zawodowe. Kwestia utraty zainteresowania branżą, w której pracujemy, niekoniecznie musi być powiązana bezpośrednio z nią – może być wypadkową słabej atmosfery w zespole czy braku docenienia ze strony szefostwa,

• objawy; wypalenie zawodowe - nerwowe przeglądanie ogłoszeń o pracę i nieaplikowanie na oferty 

– często osoby wypalone zawodowo myślą o zmianie pracy, przeglądają ogłoszenia, wizualizując sobie siebie na nowym stanowisku w innej firmie. Jednocześnie nie aplikują na oferty, bojąc się zmian i ryzyka, które wymagałoby od nich dodatkowej aktywności, na którą teraz nie mają siły. W efekcie pozostają w aktualnej pozycji – wypaleni.

Etapy wypalenia zawodowego

Pojęcie wypalenia zawodowego odnosi się do zjawiska, w którym dominujące znaczenia ma stres, wyczerpanie sił pracownika i przeciążenie organizmu. Uznawane jest za jedno z najpoważniejszych „dolegliwości pracowniczych” obecnego dziesięciolecia. Według badaczy zajmujących się tym problemem istnieją trzy elementy wchodzące w skład wypalenia zawodowego oraz określające jego dynamikę.

Wyczerpanie emocjonalne

Pierwszym etapem rozwijającego się wypalenia zawodowego jest postępujące wyczerpanie emocjonalne. Początkowy zapał do pracy, energia do wykonywania obowiązków zawodowych ustępuje powolnemu spadkowi zaangażowania i ekscytacji pracą. W miarę wyczerpywania się zasobów emocjonalnych pracownika wzrasta dominujące uczucie bycia „wypalonym”, coraz bardziej „zużytym” oraz zbyt mało efektywnym w porównaniu do początkowego okresu pracy. Wcześniejsze wyobrażenia na temat pracy jak i często bardzo wysokie wymagania nakładane na pracownika w konfrontacji z przedłużającym się zmęczeniem stają się źródłem narastającej frustracji i niezadowolenia. Osoby znajdujące się na pierwszym etapie wypalenia zawodowego stają się mocno reaktywne na nawet najmniejsze niepowodzenia. Odznaczają się drażliwością oraz skłonnością do popadania w konflikty ze współpracownikami.

Dystans i cynizm

Kolejnym etapem wypalenia zawodowego pracownika jest postawa cynizmu wobec pacjentów/klientów z którymi pracuje. Osoba z postępującym syndromem wypalenia zawodowego odznacza się emocjonalnym chłodem, brakiem zaangażowania w kontakt z innymi, złośliwością. Zdarza się, że w swoich komentarzach jest bezduszna i pozwala sobie na wyraźne zniecierpliwienie wobec swoich rozmówców. Takie zachowanie jest zazwyczaj przyjmowane z dużym zdziwieniem, zwłaszcza jeśli wcześniej pracownik był empatyczny, życzliwy i wkładał dużo wysiłku w profesjonalne wykonywanie swoich zadań. Postępujący proces wypalenia zawodowego sprawia, że jest on coraz bardziej znużony i wyczerpany swoją pracą.

Poczucie braku kompetencji i osiągnięć

Ostatnim etapem wypalenia zawodowego jest odczucie spadku własnych kompetencji i braku satysfakcjonujących osiągnięć w pracy. Podejmowanie obowiązków zawodowych wiąże się już z bardzo dużym wysiłkiem i wszechogarniającym uczuciem zmęczenia i apatii. Pracownik spostrzega swoje wyniki pracy jako niewystarczające, słabe i będące źródłem rozczarowania. Dodatkowo pojawiają się takie symptomy jak: uczucie wyczerpania utrzymujące się cały dzień, brak pozytywnych odczuć do współpracowników, gniew i rozżalenie, zaburzenia snu oraz częste korzystanie z tzw. „wspomagaczy” mających na celu chwilowe zniwelowanie przykrych odczuć. Charakterystyczne jest również pojawienie się dolegliwości fizycznych świadczących o wysokim poziomie stresu, choroby i częsta absencja w pracy.

---

Nieco odmienny proces wypalenia zawodowego prezentują psychologowie z American Psychology Association wskazując na pięć kluczowych etapów.

• Etap pierwszy nazywany jest miodowym i odznacza się entuzjazmem, dużym poziomem energii i zaangażowania pracownika w wykonywaną pracę. Patrzy na nią przez „różowe okulary”. Jest on zachwycony tym co robi i dostarcza mu to wiele satysfakcji.

• Drugi etap nazywany jest przebudzeniem. Pracownik powoli zaczyna zauważać że jego wyobrażenie pracy jakie sobie stworzył jest nierealne jak również oczekiwania jakie wobec niej kierował. Często są one związane z potrzebą podwyższania swojej zaniżonej samooceny poprzez odnoszenie spektakularnych sukcesów zawodowych. Na tym etapie osoba może podejmować coraz więcej wysiłku, aby ochronić swoją wyobrażeniową wizję przed zupełnym rozpadem.

• Trzeci etap to szorstkość. Proces wypalenia jest coraz bardziej dotkliwy i odczuwalny. Podejmowanie obowiązków zawodowych wiąże się z dużym wysiłkiem, a dominującym odczuciem staje się znużenie i frustracja.

• Czwarte stadium to wypalenie pełnoobjawowe, któremu towarzyszy pełne wyczerpanie fizyczne i psychiczne. Dominują stany depresyjne, potrzeba wyzwolenia się z miejsca pracy.

• Ostatni piąty etap nazywany jest odradzaniem się i towarzyszy osobom, które po otrzymaniu profesjonalnej pomocy są w stanie wrócić do pracy. Towarzyszy im większy poziom refleksji nad sobą, przewartościowanie swoich oczekiwań i umiejętność dbania o swoje potrzeby emocjonalne.

---

Wypalenie zawodowe – jak sobie radzić?

Wypalenie zawodowe – jeśli się go nie „karmi”, może być problemem jedynie chwilowym. Warto reagować, gdy zauważymy u siebie pierwsze objawy tego zaburzenia i postarać się odmienić bieg wydarzeń. Co możemy zrobić my – jako pracownicy?

• naucz się odpoczywać 

– początkowo może nie być to proste, ale żeby uniknąć wypalenia zawodowego, należy nauczyć się rozgraniczać czas prywatny od zawodowego. Relaks, regeneracja po pracy to coś, co każdemu jest potrzebne. Wyłączenie telefonu i laptopa po godzinach pracy to pierwszy krok do redukcji stresu,

• zadbaj o różnorodność zadań 

– często monotonność obowiązków, mechaniczność pracy, każdy dzień wyglądający tak samo skutkują wypaleniem zawodowym. Warto zadbać o to, by nasze zadania różniły się od siebie i angażowały różne nasze umiejętności. Jeśli nie jesteś w stanie samodzielnie urozmaicić swojego dnia pracy, porozmawiaj o tym z przełożonym,

• nie bój się zmian 

– jeśli dojdziesz do momentu, w którym w obecnej pracy już nic nie sprawia ci przyjemności, nie bój się jej zmienić. Może się okazać, że wymarzone stanowisko czeka tuż za rogiem i wystarczy podjąć ryzyko,

• podziel się swoimi odczuciami z innymi 

– przyjaciele lub rodzina z pewnością chętnie wysłuchają tego, co masz do powiedzenia. Poproś o radę – inny punkt widzenia często potrafi rozjaśnić nam nieco sytuację lub zmotywować do działania. Dobrym wyjściem będzie również rozmowa z osobami, które także zmagają lub zmagały się z wypaleniem zawodowym,

• skonsultuj się z coachem motywacyjnym

– to rozwiązanie może być najlepszym i najszybszym sposobem na ratunek w gruncie rzeczy nie jest to nadzwyczajne działanie. Wiele osób, które cierpią z powodu wypalenia zawodowego, korzysta z konsultacji coachingowych. Zazwyczaj okazują się one bardzo pomocne.

---

Z wypaleniem zawodowym, kiedy już ono nas dotknie, można walczyć. Najlepiej jest jednak mu przeciwdziałać i starać się nie dopuszczać do sytuacji niosących ryzyko pojawienia się tego zaburzenia.

---

Przyczyny wypalenia zawodowego

W ostatnich latach termin „wypalenie zawodowe” coraz częściej pojawia się jako przedmiot badań specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym pracowników. Początkowo bagatelizowano to zjawisko i przypisywano go jedynie osobom z zaburzeniami psychicznymi. Dziś wiadomo, że dotyka on wielu osób i w swojej genezie jest problemem o wiele bardziej złożonym. Pomimo wzrostu świadomości pracodawców na temat zarządzania zespołem, licznych szkoleń z zakresu dbania o własny dobrostan psychiczny oraz poszukiwania i wzmacniania swojego potencjału – coraz więcej osób odnajduje w sobie cechy mogące świadczyć o występowaniu u nich syndromu wypalenia zawodowego. Obecnie wypalenie zawodowe stało się problemem społeczno – psychologicznym związanym z takimi pojęciami jak: nasilony stres, pracoholizm, a także brak równowagi między sferą rodzinną i zawodową.

Wypalenie zawodowe jest zespołem objawów, występujących w przypadku przeciążania emocjonalnego i fizycznego, powodowanego przez długotrwały i specyficzny stres w miejscu pracy. Na ten stres narażone są głównie osoby od których wymagane jest duże zaangażowanie emocjonalne w kontakt z innymi osobami – lekarze, terapeuci, policjanci, nauczyciele itp. oraz osoby zajmujące kierownicze stanowiska. W sytuacji wypalenia zawodowego dochodzi do wyczerpania fizycznego, emocjonalnego lub duchowego. Pracownik traci motywację do podejmowania obowiązków zawodowych, traci satysfakcję z wykonywanej pracy, a jego efektywność w znaczący sposób spada.

Przyczyny wypalenia zawodowego są na tyle złożone, że wciąż pozostają tematem badań wielu naukowców zajmujących się zagadnieniem stresu w miejscu pracy. Wiedza o zapobieganiu i leczeniu wypalenia zawodowego jest w dzisiejszych czasach coraz bardziej pożądana i poszukiwana.

Przyczyn symptomu wypalenia zawodowego upatruje się m.in. w wyniku nadmiernych obciążeń w pracy, braku możliwości podejmowania decyzji odnośnie własnej roli zawodowej oraz braku kontroli i poczucia sprawiedliwości. Genezę wypalenia zawodowego stanowią również niedostateczne wynagradzanie pracownika oraz konflikty wartości, jakich doświadcza w miejscu pracy.

Oto charakterystyka czynników wpływających na doświadczanie przez pracowników wypalenia zawodowego.

Nadmierne obciążenie pracą i obowiązkami

Pracownicy często spotykają się w miejscu swojej pracy z wymaganiami, które przerastają ich możliwości. Wymaga się od nich zbyt wiele w zbyt krótkim czasie – jednocześnie nie zapewniając im niezbędnych do pracy środków i warunków.

Gdy sytuacja taka przechodzi w stan chroniczny, pracownicy zostają pozbawieni możliwości odpoczynku i regeneracji sił, a to szybko prowadzi do wyczerpania fizycznego i psychicznego i długotrwałego stresu, a wszystko to sprzyja zjawisku wypalenia.

Brak możliwości współdecydowania o swojej pracy

Kolejną przyczyną wypalenia zawodowego jest brak możliwości współdecydowania i wpływania na pracę, którą się wykonuje. Jeśli pracownik podlega sztywnej i bardzo skrupulatnej kontroli, traci możliwości samodzielnego rozwiązywania napotykanych problemów, jednocześnie jednak jest rozliczany za efekty swojej pracy. Podobnie dzieje się w sytuacji, gdy warunki pracy są zbyt chaotyczne i nieprzewidywalne. Wtedy bardzo szybko traci się satysfakcję z wykonywanej pracy.

Niedostateczne wynagradzanie

Gdy duże zaangażowanie i włożony przez pracownika wysiłek spotyka się z niedostatecznym wynagrodzeniem, zaczyna on odczuwać silne niedopasowanie w miejscu pracy, które może skutkować wypaleniem zawodowym.

Warto podkreślić, że na gratyfikację pracy składają się zarówno formy zewnętrzne (wynagrodzenie finansowe, świadczenia socjalne), jak i formy wewnętrzne. Do tych ostatnich należą m.in. satysfakcja pracownika i poczucie, że dobrze wykonał on swoje obowiązki, dokonał czegoś ważnego i może być dumny z efektów swojej pracy.

Rozpad wspólnoty oraz narastające konflikty

Pośrednią przyczyną wypalenia zawodowego jest także rozpad wspólnoty na terenie miejsca pracy. Jeśli współpracownicy nie podtrzymują ze sobą pozytywnych relacji interpersonalnych, w krótkim czasie prowadzi to do narastających konfliktów i nieporozumień. Te z kolei przyczyniają się do wzrostu frustracji oraz wzajemnej wrogości.

W takim miejscu pracy pracownicy zostają pozbawieni możliwości wsparcia w trudnych i stresujących sytuacjach – są zdani sami na siebie. Jak nietrudno się domyślić, jest to ogromne obciążenie dla ich prawidłowego funkcjonowania zawodowego.

Brak sprawiedliwości

Zjawiskiem przyczyniającym się do wypalenia zawodowego jest pojawianie się problemu braku sprawiedliwości w miejscu pracy. Może ono dotyczyć nierównomiernego obciążania pracowników obowiązkami, niesprawiedliwej płacy lub stronniczości kierownictwa. Jeśli w miejscu pracy nie funkcjonują wyraźne reguły i zasady wzajemnego szacunku, pracownik czuje się oszukiwany i lekceważony. Rodzi to w nim szereg nieprzyjemnych emocji – m.in. poczucie skrzywdzenia.

Konflikt wartości

Przyczynę wypalenia zawodowego często stanowi również konflikt wartości. Pracownik, który doświadcza rozbieżności pomiędzy wymaganiami stawianymi mu w pracy a osobistymi standardami etycznymi, zaczyna odczuwać silne napięcie emocjonalne i bezradność oraz frustrację.

Zdarza się bowiem, że w miejscu pracy dochodzi do konfliktów na tle wyznawanych przez pracownika wartości, a dążeniami jego pracodawców. Niekiedy pracownik zostaje zobowiązany do podejmowania działań i aktywności zawodowych, które są sprzeczne z jego osobistym systemem wartości.

W innych przypadkach wzniosłe ideały i oficjalnie głoszona misja firmy ma niewiele wspólnego z codzienną praktyką w miejscu pracy. Pracownik stykający się z tego rodzaju rozbieżnościami czuje się niedopasowany oraz zagubiony. Stąd już tylko krok do wypalenia zawodowego.

Wymienione wyżej przyczyny wypalenia zawodowego wzajemnie na siebie wpływają – mogą jednak występować w różnych konfiguracjach. Istotne jest więc, by każdy przypadek wypalenia zawodowego rozpatrywać indywidualnie.

 

Istnieją również przyczyny interpersonalne wypalenia zawodowego. Można je podzielić na dwie grupy:

• relacja pracownik-klient – często niektóre osoby emocjonalnie angażują się w problemy ludzi, z którymi pracują (udzielanie porad, prowadzenie terapii, opieka, leczenie, wspieranie), a to może doprowadzić do utraty energii i wypalenia zawodowego,

• kontakty z przełożonymi i współpracownikami – mogą rodzić stresujące sytuacje, wśród których najczęściej pojawiają się mobbing, konflikty, zaburzona komunikacja.

Z kolei przyczyny organizacyjne wypalenia zawodowego związane są z:

• rozwojem zawodowym,

• środowiskiem fizycznym pracy,

• sposobami wykonywania pracy,

• stylem kierownika,

• rutyną w pracy.

Do wykonywania zawodu może zniechęcić brak określonych wymagań w środowisku pracy lub udzielenie na ich temat niepełnych informacji. Inne czynniki wypalenia zawodowego to ograniczenia czasowe na wykonywanie zadań i brak możliwości awansu i rozwoju. Wypalenie w pracy może dotyczyć osób, które chciały realizować swój potencjał i kreatywność w miejscu zatrudnienia, a nie mają na to żadnych szans.

Skutki wypalenia zawodowego

Prowadzone w ostatnich latach badania nad wypaleniem zawodowym bez zwątpienia pokazują, że jest to zjawisko prowadzące do poważnych konsekwencji w każdym obszarze życia człowieka. Sam fakt, że syndrom ten pojawia się na skutek długotrwałego stresu o degradującym działaniu na sferę fizyczną i psychiczną ukazuje jakie potężne może mieć swoje żniwo. Im większy, początkowy zapał pracownika i obecność licznych czynników warunkujących wypalenie zawodowe – tym poważniejsze i boleśniejsze jego konsekwencje. Zazwyczaj są one złożone, dotyczą wielu symptomów i wpływają nie tylko na samą osobę pracownika, ale również na jego rodzinę i całą firmę w której pracuje.

Wypalenie zawodowe - Skutki fizyczne

Najczęściej to właśnie dolegliwości ze strony ciała są w pierwszej kolejności odczuwalne i zauważalne przez pozostałych. W myśl zasady, że ciało nigdy nie kłamie i stanowi najwierniejsze odbicie tłumionych w podświadomości lęków i dążeń – jest pierwszym alarmem który daje o sobie znać. Dolegliwości fizyczne często pojawiają się już na początkowym etapie wypalenia zawodowego i mogą nie zostać odpowiednio rozpoznane i zinterpretowane. To właśnie w momencie, kiedy umysł zaczyna powoli wypalać swoje wcześniejsze wyobrażenia na temat podjętej pracy oraz oczekiwania wobec siebie, które są zazwyczaj wysokie i niemożliwe do spełnienia – ciało wysyła komunikaty. „Zbyt dużo”, „zbyt intensywnie”, „nie nadążam”, „to mnie przerasta”. Pojawiające się dolegliwości to zazwyczaj – bóle różnych części ciała niewiadomego pochodzenia, skłonność do infekcji, duże osłabienie, trudności z zasypianiem lub nadmierna senność, zaburzenia w obszarze prawidłowego odżywiania się – nadmierny apetyt lub jego brak. Najnowsze badania wskazują także na wpływ długotrwałego stresu w miejscu pracy na pojawienie się dolegliwości ze strony układu krwionośnego, immunologicznego, a także dysfunkcji układu kostno – stawowego.

Wypalenie zawodowe - Konsekwencje związane z miejscem pracy

Żniwo, które zbiera za sobą wypalenie zawodowe to nie tylko pogarszający się stan zdrowia pracownika. To również konsekwencje, które wpływają na jakość wykonywanych przez niego usług i klimat między pozostałymi współpracownikami. Zmęczenie fizyczne i potęgujące się dolegliwości psychosomatyczne zaczynają wówczas negatywnie wpływać na jakość wykonywanych obowiązków zawodowych. Dochodzi do spadku motywacji i satysfakcji z podejmowanego wysiłku. Zauważalna jest częsta absencja w pracy z powodu zwolnień lekarskich oraz tendencja do skracania czasu pracy. Pracownik staje się mniej kreatywny, produktywny, a wykonywana praca traci na swojej jakości. Często dochodzi również do konfliktów z pozostałymi pracownikami na skutek pogłębiającego się stresu i uczucia wszechogarniającego zmęczenia.

Wypalenie zawodowe - Konsekwencje psychospołeczne

Ta grupa konsekwencji jest najliczniejsza i dotyczy głównie obszaru zdrowia psychicznego. Jednym z najpoważniejszych skutków wypalenia zawodowego są zaburzenia o charakterze depresyjnym, współtowarzyszące zaburzenia lękowe oraz myśli i tendencji samobójczych. Jest to wówczas sygnał do pilnego skontaktowania się z lekarzem psychiatrą w celu podjęcia specjalistycznego leczenia. Przeprowadzone badania nad konsekwencjami wypalenia zawodowego wskazują również na nieumiejętność relaksowania się i wypoczynku nawet w dni wolne od pracy. Umysł takiej osoby cały czas pogrążony jest w dominujących myślach o pracy oraz negatywnych wyobrażeniach o swojej osobie, a ciało stale znajduje się w silnym napięciu. Wśród emocji towarzyszy poczucie osamotnienia, pustki i wyczerpania. Pojawiają się myśli o zrezygnowaniu z pracy, przekonanie o swojej niewystarczalności i zawiedzionych nadziejach.

Kolejnym skutkiem wypalenia zawodowego jest depersonalizowanie innych osób, wobec których pracownik świadczy usługi – klientów/pacjentów. Jego postawie towarzyszy często arogancja, szorstkość, chłód emocjonalny oraz zniecierpliwienie. Beneficjenci mogą być wówczas traktowani bez należytego szacunku i doświadczać emocjonalnej przemocy. Dewaluacji ulega również samo miejsce pracy – pracodawca i współpracownicy postrzegani są przez „krzywe zwierciadło” w którym widać tylko ich wady i niedociągnięcia. Bardzo często zdarza się również że osoby doświadczające wypalenia zawodowego przenoszą swój stan na grunt środowiska rodzinnego – co prowadzi do licznych kryzysów relacyjnych i zaburzeń w funkcjonowaniu wszystkich członków rodziny.

Wypalenie zawodowe - Dotrzeć do źródła, czyli co nas wypala?

Przyczyny wypalenia zawodowego są bardzo indywidualne, jednak przeprowadzone w ostatnich latach badania w tym obszarze pozwalają wyodrębnić kilka kluczowych czynników zwiększających ryzyko powstania tego zjawiska. Przyczyny wypalenia zawodowego możemy podzielić na te związane z miejscem pracy i jego organizacją oraz demograficzno – osobowościowe.

Okazuje się, że osoby które spotykają się w pracy z obiektywnie dużym poziomem stresu są bardziej narażone na wypalenie zawodowe niż osoby wykonujące swoją pracę w stabilniejszych warunkach. Do sytuacji stresowych możemy zaliczyć: konieczność podejmowania trudnych i skomplikowanych decyzji ekonomicznych oraz związanych z życiem/zdrowiem innych osób; pojawienie się konfliktowych sytuacji wśród członków zespołu; poczucie osamotnienia i braku wsparcia przy wywiązywaniu się z codziennych obowiązków oraz konieczność podejmowania moralnych i etycznych decyzji m.in. – awansowania, zwalniania i zatrudniania pracowników. Do czynników związanych z organizacją pracy możemy również zaliczyć konieczność wykonywania tzw. pracy ekstremalnej polegającej na podejmowaniu zobowiązań zawodowych przez ponad 60 godzin tygodniowo – często w nieprzewidywalnym i szybkim tempie. Powoduje to częste wykonywanie pracy poza ustalonymi godzinami, zaburzając równowagę pomiędzy życiem zawodowym a osobistym. Praca staje się wtedy niejako sensem życia i priorytetem pod który podporządkowana jest każda inna aktywność. Nie bez znaczenia okazują się takie czynniki jak: nadmierne wymagania i kontrola ze strony pracodawcy, praca pod presją czasu jak również krótkie terminy na wykonanie zadań.

Najnowsze badania nad syndromem wypalenia zawodowego wskazują, że doświadczają go częściej osoby młode i w średnim wieku. Odznaczają się one wysokim poziomem perfekcjonizmu, ambicji, skłonnością do pracoholizmu, a jednocześnie posiadają słabszą odporność psychiczną i umiejętność konstruktywnego przyjmowania porażki i krytyki. Dążą do szybkiego sukcesu, zapominając o swoich potrzebach emocjonalnych oraz własnych ograniczeniach, które z trudnością dostrzegają. Osoby doświadczające wypalenia zawodowego mają zazwyczaj trudność z racjonalnym i mądrym planowaniem etapów powierzanych zadań. Często odkładają ważne obowiązki na później, wykazują się prokrastynacją, a w końcowym etapie muszą wykazać się nadmiernym wysiłkiem aby wyrównać swoje zaległości. Nie bez znaczenia okazują się również posiadane przekonania na temat pracy tj: „tylko praca świadczy o wartości człowieka”; „tylko poświęcając się całkowicie pracy można osiągnąć sukces”; „tylko ciężką pracą ludzie się bogacą”. Jako ostatni czynnik predysponujący do pojawienia się syndromu wypalenia zawodowego możemy wymienić niskie poczucie wartości. Osoby o zaniżonej samoocenie próbują ją podnosić często poprzez osiąganie sukcesów zawodowych, dążąc do ich kolekcjonowania za wszelką cenę oraz przeceniania ich wartości.

Psychiczne i emocjonalne przejawy problemu

Do objawów wypalenia zawodowego w sferze psychiki zaliczamy:

• stopniowe izolowanie się od innych;
• pesymistyczne nastawienie do świata;
• brak dotychczasowej przyjemności płynącej z wykonywania swojej pracy;
• utrata zaangażowania i motywacji; 
• cynizm i skłonność do agresywnych zachowań;
• utrata zaufania do siebie i swoich kompetencji;
• poczucie nieudolności i niższości;
• obniżona samoocena i niskie poczucie własnej wartości. 

Emocjonalne objawy wypalenia zawodowego to przede wszystkim:

• silne poczucie rozczarowania; 
• trudności z zapanowaniem nad emocjami;
• poczucie bezradności i braku nadziei;
• poczucie pustki i/lub rozpacz;
• wrażenie braku perspektyw;
• zniechęcenie i poczucie osamotnienia.

Problem wypalenia zawodowego: komponenty

Kto jest narażony na wypalenie zawodowe?

Rozpoczynając pracę ludzie nie czują się wypaleni. Mają nadzieję, że praca dostarczy im stałych dochodów, zapewni bezpieczeństwo, bez względu na to czy sama praca jest pasjonująca. Zazwyczaj rozpoczynają pracę z uczuciem pełnego zaangażowania. Przepełnia ich energia, są pełni zapału, gotowi poświęcać czas i wkładać wysiłek w zadania zawodowe. Czują się potrzebni i wierzą, że ich praca ma znaczenie. Energia, zaangażowanie i skuteczność – to cechy, które charakteryzują każdego kto zaczyna nową pracę.

Gdy gaśnie zapał

Wypalenie nie przychodzi nagle, jest procesem, którego jednym z pierwszych symptomów jest zanik zaangażowania. Najczęściej nie jest konsekwencją sporadycznych traumatycznych zdarzeń, ale następującym powoli wyniszczaniem psychicznym. Pojawia się poczucie bezradności i braku perspektyw. Energia zamienia się w wyczerpanie, zaangażowania w cynizm, a skuteczność w jej brak, czyli nieskuteczność.

Czynniki jednostkowe

Osoby zagrożone wypaleniem zawodowym charakteryzują się angażowaniem w pracę całym sercem, negowaniem własnych granic obciążenia, spychaniem na dalszy plan osobistych potrzeb i interesów, dobrowolnym i chętnym przejmowaniem nowych obowiązków i zadań, dużym, często nierealnym oczekiwaniem względem własnej osoby, posiadaniem wygórowanych oczekiwań wobec siebie i innych, a także mających wysokie wymagania co do własnej efektywności.

Co ważne, syndrom wypalenia zawodowego może dopaść nie tylko pracoholików. Aby nastąpił „akt samospalenia”, konieczne jest posiadanie odpowiedniej struktury psychicznej, trzeba być osobą, dla której nie wystarczy wykonywać dobrze swoją pracę, ale taką, u której zawsze w pracę zaangażowana jest cała osobowość. Wypalenie zawodowe pojawia się tam, gdzie zachwiana zostaje równowaga pomiędzy zużywaniem energii, a jej odzyskiwaniem.

Ambicja, aktywność, perfekcjonizm, obowiązkowość i samokrytyka – każda z tych cech w skrajnej postaci zwiększa ryzyko wypalenia.

Na wypalenie zawodowe narażone są również osoby charakteryzujące się niskim poziomem samooceny, o zaniżonym poczuciu własnej wartości, którym towarzyszą: nieustanna niepewność i zwątpienie, co do własnych kompetencji, brak wiary we własne możliwości, niedocenianie własnego wkładu w realizację zadań, poczucie bezradności i niechęć do konfrontacji z wyzwaniami zawodowymi oraz pragnienie zdobycia pochwał i uznania, aby podnieść swoją wartość oraz brak dystansu do samego siebie.

Czynniki organizacyjne

Na wypalenie zawodowe narażone są także osoby, pracujące w określonych warunkach pracy. Jeżeli pracownik znajduje się w organizacji, gdzie pracodawca preferuje autokratyczny styl zarządzania, w którym niejako wymusza na pracownikach jedynie podporządkowanie, stosuje przymus i bezpośrednią kontrolę, to praca w takich warunkach z pewnością spowoduje wypalenie u niejednego pracownika. Przeciążenie pracą, nieadekwatne wynagradzanie i docenianie, niesprzyjające relacje społeczne, dyskryminowanie i faworyzowanie innych – to kolejne czynniki organizacyjne, które wpływają na rozwinięcie się syndromu wypalenia zawodowego.

Grupy podwyższonego ryzyka

Syndrom wypalenia zawodowego był początkowo definiowany jako psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi. Łączono go głównie z tzw. zawodami społecznymi, wymagającymi intensywnych kontaktów z ludźmi: lekarzami, pracownikami społecznymi, nauczycielami, pielęgniarkami czy psychologami. I chociaż rzeczywiście najczęściej z terapii pod tym kątem korzystają osoby wykonujące pracę w zawodach związanych z niesieniem pomocy lub opieką nad innymi, to aktualne badania pokazują, że nie tylko pracownicy takich zawodów są w grupie ryzyka. To samo dotyczy innych zawodów, w których pracownicy narażeni są na permanentny stres, jaki towarzyszy określonej profesji.

Bo tak naprawdę wypalenie zawodowe może spotkać każdego i wszędzie. Pracujemy coraz więcej, jesteśmy w nieustannej pogoni za lepszym życiem, pracujemy pod presją, często robimy wiele rzeczy na raz. Pojawia się stres, a stąd już niewielki krok do wypalenia.

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Lepiej zapobiegać niż leczyć – na pewno znasz to powiedzenie. Pora wdrożyć je w życie! Wypaleniu zawodowemu można bowiem skutecznie zapobiec. Korzystając z warsztatów Coaching& Mentoring dowiesz się jak przeciwdziałać wypaleniu oraz zniwelować jego objawy kiedy już się pojawią. Rady, które możesz wziąć sobie do serca już teraz, to także:

• Nie bierz na siebie zbyt wielu obowiązków.

• Rozwijaj swoje kompetencje i dokształcaj się, korzystając z naszych kursów online.

• Pamiętaj o regeneracji organizmu – nie tylko w wakacje.

• Znajdź interesujące hobby,

• Zachować równowagę między pracą a życiem prywatnym.

• Nauczyć się dystansu do pracy.

• Nauczyć się wypoczywać.

• Pielęgnować swoje pasje.

• Ustalać własne możliwości i granice.

• Nauczyć się mówić „nie” oraz prosić o pomoc.

• Wsłuchać się w sygnały jakie wysyła nasze ciało.

• Nauczyć się rozpoznawać własne potrzeby.

• Dbaj o samorozwój.

• Nauczyć się odcinać od bodźców zewnętrznych.

• Pielęgnuj przyjaźnie.

• W ostateczności – zmienić pracę.

 

Wiedza, którą zdobędziesz podczas naszego szkolenia, przyda się w trakcie Twojej całej kariery zawodowej. Nie musisz obawiać się o brak czasu: pracujesz we własnym tempie i samodzielnie decydujesz o dacie rozpoczęcia i zakończenia procesu.

 

Po ukończeniu procesu coachingowego - wypalenie zawodowe -  będziesz wiedzieć: